Tuy nhiên có nhiều vụ án xảy ra trong thực tiễn, việc định tội danh liên quan đến hành vi Cướp tài sản có những khó khăn, vướng mắc, có nhiều quan điểm khác nhau giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong việc định tội danh.
So với Bộ luật Hình sự năm 1999, sửa đổi bổ sung năm 2009 thì Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định hành vi khách quan trong tội Cướp tài sản cũng không có gì thay đổi. Khoản 1 Điều 168 BLHS năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định:“1.Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm ”.
Về mặt lý luận hành vi khách quan trong cấu thành tội phạm Cướp tài sản đó là: Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản. Dấu hiệu thuộc mặt chủ quan cũng như dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm Cướp tài sản là người phạm tội phát sinh ý thức chiếm đoạt tài sản phải có trước khi thực hiện hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản. Nếu ý thức chiếm đoạt tài sản phát sinh sau khi đã thực hiện các hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác thì không phạm vào tội Cướp tài sản, mà tùy vào từng trường hợp cụ thể mà phạm vào các tội tương ứng với hành vi đó (thường là tội Công nhiên chiếm đoạt tài sản ). Người phạm tội sau khi đã thực hiện xong một tội phạm nào đó (ví dụ Giết người, Cố ý gây thương tích, Hiêp dâm… ) làm cho người bị hại không còn khả năng chống cự hoặc bị hạn chế khả năng bảo vệ tài sản của mình thì mới nảy sinh ý định chiếm đoạt tài sản và lợi dụng cơ hội thực hiện hành vi công nhiên chiếm đoạt tài sản. Trường hợp này không phải tội: Cướp tài sản, mà cấu thành tội: Công nhiên chiếm đoạt tài sản.
Về mặt lý luận như vậy, tuy nhiên thực tiễn xảy ra nhiều vụ án việc định tội danh có nhiều quan điểm khác nhau giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, vụ án cụ thể như sau:
Xuất phát từ việc mâu thuẫn giữa Trần Văn Cài và Trịnh Quốc Hạ lúc ăn cháo gà. Khoảng 23 giờ 15 phút ngày 11/6/2020 Cài rủ các đối tượng Bùi Quang Hùng, Phan Văn Nghĩa, Lê Hoài Nam đến nhà Hạ để đánh Hạ, tất cả đều đồng ý. Trước khi đi Cài nói với Hùng vào nhà Hùng lấy 01 cái rựa làm khung khí đi đánh nhau. Hùng vào nhà lấy 01 cái rựa ra đưa cho Nghĩa cầm rồi tất cả đi trên hai xe mô tô đến nhà Hạ. Cài lái xe mô tô chở Nam, Nghĩa chạy trước đến nhà Hạ theo sự chỉ đường của Nam; Hùng lái xe mô tô biển kiểm soát 81H1- 085.94 chạy theo sau. Khi đến nhà Hạ, Cài, Nam và Nghĩa trực tiếp vào nhà của Hạ, còn Hùng đứng ở ngoài đường. Cài lấy cái rựa từ Nghĩa cầm ở tay phải rồi cùng với Nghĩa tìm nhặt mỗi người một khúc cây ở ven đường rồi cả hai đi vào nhà Hạ nấp phục ngoài cửa chính chờ Hạ ra đánh. Nam vào nhà gọi Hạ dậy và quàng tay dẫn Hạ đi ra. Khi Hạ vừa bước đến cửa đi vào nhà thì bị Cài dùng cây đánh một cái hướng từ trên xuống dưới, Hạ lùi lại tránh thì cây đập trúng cánh cửa. Cài từ ngoài cửa xông vào nhà, tay phải cầm rựa, tay trái cầm khúc cây đưa lên đánh Hạ một cái hướng từ trên xuống dưới, Hạ giơ tay trái lên đỡ thì bị cây đánh trúng vào cẳng tay trái làm khúc cây rớt xuống nền nhà. Bị Cài đánh, Hạ quay lưng định bỏ chạy ra phía sau nhà, Cài tiếp tục tay phải cầm rựa chém 02 nhát trúng thắt lưng trái và phần lưng gần bả vai phải. Trong lúc chạy Hạ bị vấp chân Nam nên ngã nằm sấp xuống nền nhà. Nghĩa từ ngoài cửa xông vào dùng cây đánh Hạ một cái vào lưng. Bị Cài, Nghĩa đánh Hạ ngất xỉu nằm bất động trên nền nhà. Nghe tiếng ồn ào, mẹ của Hạ là bà Lê Thị Nhân đang ở phía sau nhà chạy lên phòng khách thấy Hạ bị đánh nên bà Nhân đến chụp lấy cái rựa từ tay Cài và van xin đừng đánh Hạ nữa. Do không lấy được rựa từ tay bà Nhân, Cài thả rựa ra đến giật lấy khúc cây Nam đang cầm trên tay đánh một cái vào lưng Hạ rồi cầm cây cùng với Nghĩa đi ra ngoài. Khi ra đến sân Cài, Nghĩa vứt 02 khúc cây tại sân nhà Hạ rồi ra ngoài đường. Sau khi Cài, Nghĩa bỏ đi, Nam giằng lấy cái rựa từ tay bà Nhân rồi trở sống rựa đánh một cái vào chân của Hạ thì Hạ không có phản ứng gì vì lúc này Hạ đã ngất xỉu.
Sau khi Cài, Nghĩa đi ra ngoài đường, Nam lấy cái rựa từ tay bà Nhân trở sống rựa đánh một cái vào chân Hạ nhưng không thấy Hạ phản ứng gì. Nam nhìn thấy túi quần của Hạ nổi cộm nghĩ là ví tiền nên Nam nảy sinh ý định chiếm đoạt tài sản của Hạ. Nam lật người của Hạ nằm ngửa rồi lục túi quần của Hạ lấy 01 cái điện thoại ( giá trị 3.000.000 đồng ) bỏ vào túi quần. Sau khi chiếm đoạt điện thoại của Hạ, Nam cầm rựa đi ra ngoài đường rồi tất cả đi về.
Hành vi nêu trên của Trần Văn Cài, Lê Hoài Nam, Bùi Quang Hùng, Phan Văn Nghĩa dùng rựa, cây đánh Trịnh Quốc Hạ gây thương tích 11% cấu thành tội: Cố ý gây thương tích quy định tại khoản 2 Điều 134 BLHS.
Riêng hành vi của đối tượng Lê Hoài Nam chiếm đoạt 01 cái điện thoại di động của Trịnh Quốc Hạ thì có nhiều quan điểm khác nhau về việc định tội danh.
Quan điểm thứ nhất cho rằng hành vi chiếm đoạt cái điện thoại của Lê Hoài Nam cấu thành tội: Công nhiên chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 172 BLHS, bỡi lẽ: Mục đích ban đầu của các đối tượng Lê Hoài Nam, Trần Văn Cài, Bùi Quang Hùng và Phan Văn Nghĩa đến nhà Trịnh Quốc Hạ là để đánh Hạ do Hạ có mâu thuẫn với Cài trước đó chứ không hề có ý định chiếm đoạt tài sản của Hạ hoặc của bất kỳ ai. Sau khi Cài, Nghĩa dùng rựa, cây đánh Hạ nằm ngất xỉu dưới nền nhà rồi bỏ ra ngoài sân nhà Hạ để chuẩn bị đi về. Trong nhà Hạ lúc này còn có Nam ở lại, do bực tức thái độ của Hạ lúc ở quán cháo nên Nam lấy cái rựa từ tay bà Nhân đánh một cái vào chân Hạ ( mục đích do bực tức đánh gây thương tích cho Hạ ) nhưng lúc này Hạ đã ngất xỉu không có phản ứng gì. Sau khi dùng rựa đánh vào chân Hạ, Nam mới nhìn thấy túi quần của Hạ nổi cộm nghĩ là ví tiền ( bốp ) có tiền nên mới nảy sinh ý định chiếm đoạt tài sản. Nam lật người của Hạ nằm ngửa rồi công khai lục túi quần của Hạ lấy 01 cái điện thoại di động trước sự chứng kiến của bà Nhân. Sau khi chiếm đoạt điện thoại của Hạ, Nam ung dung cầm rựa đi ra ngoài đường sau đó đồng bọn chở về.
Như vậy kể từ thời điểm Nam nảy sinh ý định chiếm đoạt chiếc điện thoại di động của Hạ thì Nam hoàn toàn không có dùng vũ lực, đe dọa dùng vữ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho Hạ lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản. Hậu quả Hạ nằm ngất xỉu, mất khả năng chống cự để bảo vệ tài sản là do hậu quả của hành vi Cài, Nghĩa đánh trước đó chứ không phải do Nam gây ra sau khi nảy sinh ý định chiếm đoạt tài sản. Khi lấy điện thoại từ trong túi quần của Hạ, Nam thực hiện hành vi một cách công khai, không có dùng bất kỳ thủ đoạn nào, không cần che giấu hành vi phạm tội, Nam lấy điện thoại trước mặt bà Nhân vì lúc này Nam biết Hạ đã ngất xỉu không đủ khả năng để bảo vệ tài sản của mình. Sau khi lấy điện thoại Nam ung dung rời khỏi nhà của Hạ lên xe đồng bọn chở về. Đây là các dấu hiệu đặc trưng của mặt chủ quan, mặt khách quan của cấu thành tội phạm: Công nhiên chiếm đoạt tài sản.
Thời điểm Nam nảy sinh ý định chiếm đoạt tài sản thì lúc này Hạ đã ngất xỉu, hoàn toàn không đủ khả năng để bảo vệ tài sản của mình do hậu quả của hành vi cố ý gây thương tích trước đó chứ không phải là do Nam gây ra sau khi nảy sinh ý định chiếm đoạt. Đây là dấu hiệu không phù hợp với các yếu tố cấu thành tội Cướp tài sản. Tội Cướp tài sản thì người phạm tội phát sinh ý thức chiếm đoạt tài sản phải có trước khi thực hiện hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản.
Quan điểm thứ hai cũng là quan điểm cá nhân hành vi chiếm đoạt cái điện thoại của Lê Hoài Nam cấu thành tội: Cướp tài sản theo quy định tại Điều 168 BLHS, bỡi lẽ: Mặc dù mục đích ban đầu của Lê Hoài Nam cùng đồng bọn đến nhà Trịnh Quốc Hạ là để đánh Hạ chứ không có ý định chiếm đoạt tài sản của Hạ. Tuy nhiên sau khi dùng vũ lực tấn công Hạ làm Hạ bị ngất xỉu thì Nam nảy sinh ý định chiếm đoạt tài sản của Hạ và lục túi quần của Hạ lấy một cái điện thoại. Hậu quả Hạ bị ngất xỉu không còn khả năng bảo vệ được tài sản khi Nam chiếm đoạt là do Nam cùng đồng bọn đánh Hạ trước đó. Đây là dấu hiệu phù hợp với mặt khách quan của tội Cướp tài sản. Ở tội Công nhiên chiếm đoạt tài sản thì việc bị hại không có khả năng bảo vệ được tài sản là do điều kiện khách quan mang lại. Đối chiếu với vụ án trên, việc bị hại Trịnh Quốc Hạ không còn khả năng bảo vệ được tài sản khi Lê Hoài Nam chiếm đoạt là do Nam cùng đồng bọn có hành vi đánh Hạ trước đó chứ không phải điều kiện khách quan mang lại. Đây là dấu hiệu không phù hợp trong cấu thành tội phạm của tội: Công nhiên chiếm đoạt tài sản. Thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử nhiều địa phương xử lý hành vi nêu trên về tội: Cướp tài sản.
Trên đây là một số khó khăn, vướng mắc trong việc định tội danh, mong bạn đọc trao đổi quan điểm về việc định tội danh đối với Lê Hoài Nam về hành vi chiếm đoạt cái điện thoại của Trịnh Quốc Hạ./.